Open leermateriaal is een perfecte verrijking van bestaande lesmethodes. Het is gratis beschikbaar en naar eigen inzicht aan te passen en weer te delen. Maar wat is het precies? En als het gewoon gratis te krijgen is, is het dan ook wel goed? Hoe zorg je ervoor dat het lesmateriaal aansluit op jouw curriculum en wat toevoegt voor je leerlingen? Waar vind je het? Op deze pagina geven we antwoorden op o.a. deze vragen.
Open leermateriaal is lesmateriaal voor in de klas dat gratis te gebruiken en naar wens aan te passen is. Deze vrije leermiddelen kunnen een uitstekende toevoeging zijn aan het traditionele lesmateriaal. Open lesmateriaal is gratis, maar niet elk gratis materiaal is ook open. Een belangrijk verschil is dat open leermateriaal naar eigen inzicht kan worden aangepast en vervolgens weer gedeeld mag worden. Zo blijven de leermiddelen actueel, kunnen ze voor verschillende vakken gebruikt worden en kunnen anderen er ook van profiteren.
→ Lees hier meer over de definitie van open leermateriaal (Engelstalig)
Als school wil je dat leerlingen op verschillende manieren leren. Open leermiddelen bieden daarbij een oplossing. Er is een breed aanbod aan lessen, opdrachten en toetsen. Dat is gratis en dat blijft het ook. Een belangrijk kenmerk van open leermateriaal is dat het volledig naar eigen inzicht aangepast mag worden. Als docent kun je dus je eigen draai geven aan het educatieve materiaal of er onderdelen uit gebruiken die voor jou relevant zijn. Dat maakt open leermateriaal actueel, omdat het altijd aangepast kan worden aan de huidige tijd. Het is ook flexibel, omdat relevante onderdelen van een les eruit geplukt en gebruikt kunnen worden voor een andere les.
Open leermiddelen zijn gratis en er is altijd toestemming om het naar eigen inzicht aan te passen en weer te delen. Je kunt controleren of het materiaal open is, door te kijken naar de licentie die het copyright op het lesmateriaal regelt. Meestal is dat een Creative Commons-licentie. Lesmateriaal met één van de volgende Creative Commons-licenties is open: cc-by of cc-by-sa. Dit is dezelfde licentie waaronder bijvoorbeeld Wikipedia zijn artikelen deelt met de wereld. Deze geeft je toestemming het lesmateriaal te gebruiken, aan te passen en vervolgens weer te verspreiden.
Niet al het gratis lesmateriaal is automatisch ook open lesmateriaal. Verschillende partijen zoals uitgeverijen, musea of kenniscentra stellen soms ook gratis lesmateriaal ter beschikking. Dit mag je gebruiken in de les, maar het is niet toegestaan dit naar eigen inzicht aan te passen en daarna weer te verspreiden. Gratis is dus niet altijd open, open is wel altijd gratis.
→ Lees hier wat Creative Commons zelf zegt over open leermateriaal
“Open leermateriaal is een dankbaar instrument. Het kan een goede basis vormen om het onderwijs binnen je lessen of school aan te passen aan je leerlingen, omgeving en actualiteit.”
Marcel Jansma, Het Westeraam te Elst
Benieuwd naar open leermateriaal? Het goede nieuws is: er is voldoende beschikbaar. De website van Impuls wijst de weg naar vindplaatsen, maar je kunt ook zelf je weg kiezen. Open leermiddelen kan overal staan: op YouTube, op websites van scholen en in blogs van docenten. Het kan kan daarom ook onoverzichtelijk zijn om iets te vinden.
Gelukkig zijn er verschillende platformen die open leermateriaal verzamelen en doorzoekbaar maken. Wikiwijs laat je niet alleen zelf lesmateriaal maken, het biedt ook een zoekmachine om eenvoudig andere lessen op te zoeken. VO-Content biedt met zijn stercollecties een verzameling leermateriaal geordend in leerlijnen per vak, leerjaar en niveau.
Als iedereen zomaar lesmateriaal kan maken en delen, hoe weet je dan of het goed is? Net als met al het lesmateriaal dat je gebruikt, is het zaak zelf te kijken en te oordelen of het geschikt is. Om het zoeken gemakkelijker te maken, zijn er betrouwbare manieren die je op weg helpen. Op de site van Impuls Open Leermateriaal vind je verschillende betrouwbare bronnen. Daarnaast bieden platformen als Wikiwijs en LessonUp een keur aan materiaal en kun je op deze sites zoeken aan de hand van filters en kwaliteitscriteria. Hoe hoger de score, hoe meer tevreden andere docenten en experts zijn over het materiaal. Handig!
Leermiddelen Adviescentrum CLU heeft een mooi pakket aan artikelen en tools in huis om de kwaliteit van open leermateriaal te beoordelen.
→ Het artikel ‘De Tango tussen leraar en leermiddel‘ gaat over kwaliteit herkennen
→ MILK-Light: aan de hand van deze wetenschappelijk onderbouwde lijst kun je open leermiddelen beoordelen
→ Wie bepaalt de kwaliteit van digitaal leermateriaal?
Iedereen kan open leermiddelen creëren en beschikbaar maken. Heb je een leuke themales gemaakt? Een verdieping op het bestaande curriculum? Een vakoverstijgende rekenopdracht? Wat het ook is, je kunt het als open leermateriaal publiceren. Of het nu een Powerpoint-presentatie, pdf of complete website is, het kan gedeeld worden. Door het te publiceren op een van de platformen voor open leermateriaal wordt jouw les goed vindbaar voor anderen. Houd er bij het maken van lesmateriaal wel rekening mee dat het voor iedereen bruikbaar en begrijpelijk moet zijn. Zorg er bijvoorbeeld voor dat er verwezen wordt naar bronnen die vindbaar zijn en beschikbaar voor anderen. ‘Open je boek op bladzijde 10’ is voor leerlingen van een andere school niet duidelijk.
→ Alles over open leermiddelen maken en aanpassen lees je op deze pagina!
Ben je geïnteresseerd in het gebruik van open leermiddelen? Wil je meer weten over hoe je ermee aan de slag kunt, wat open leermateriaal voor jou kan betekenen of hoe het geregeld is met copyright en licenties? Of zoek je ervaringen van andere docenten met leermateriaal dat open en vrij beschikbaar is? Impuls Open Leermateriaal brengt gebruikers, makers en experts bij elkaar en stimuleert zo het gebruik van lesmateriaal dat vrij is om te gebruiken en aan te passen. Word lid van onze community, schrijf je in voor onze nieuwsbrief, volg ons op LinkedIn of stel een vraag!