Veldwerk is op een middelbare school midden in de stad niet eenvoudig te realiseren. Waar moet je heen? Waar vind je natuur? Zelfs in het centrum van steden valt veel te ontdekken als bioloog, is de vaste overtuiging van Felix Spee. Hij ontwikkelde een uitgebreide serie lessen onder de titel ‘Veldwerk in de stad’. Het project is bedoeld voor docenten biologie en leerlingen mavo, havo en vwo. “Aanvankelijk was het project alleen bestemd voor bovenbouwleerlingen, maar we breiden het nu uit naar de onderbouw”, vertelt Felix die de drijvende kracht is achter het project.
Felix is docent Biologie aan het Berlage Lyceum in Amsterdam en bezocht een aantal jaren geleden een lezing door evolutionair ecoloog Menno Schilthuizen naar aanleiding van zijn boek Darwin comes to town. Schilthuizen liet zien dat zelfs in het centrum van wereldsteden veel te ontdekken valt als bioloog. Niet alleen de mens, maar ook veel organismen hebben zich aangepast aan het stadsleven. De kiem voor ‘Veldwerk in de stad’ was daarmee gelegd.
“Veel docenten Biologie hebben het idee dat je voor veldwerk de stad uit moet, de natuur in. Maar ook in de stad is veel te zien en te ontdekken.”
– Felix Spee, docent biologie Berlage Lyceum
“Het grote voordeel van ‘Veldwerk in de stad’ is dat je met Biologie vaker het klaslokaal uit gaat, vaker naar buiten”, zegt Felix. “Een docent Biologie op een middelbare school is misschien wat vaker geneigd om met zijn leerlingen in het lokaal te blijven, maar dat hoeft helemaal niet! Met een geschikte opdracht kunnen leerlingen buiten prima onderzoek doen, ook in de stad.”
Op de website Veldwerkindestad.nl zijn tientallen lessen te vinden die afgelopen tijd zijn ontwikkeld. Felix: “Het project is begonnen op het Berlage Lyceum waar ik zelf les geef, maar inmiddels wordt er door meer dan honderd scholen in heel Nederland gebruikgemaakt van de lessen en opdrachten die op de site te vinden zijn.” De opdrachten zijn praktisch en eenvoudig. Neem bijvoorbeeld de opdracht ‘Brutale slakken’. Bestaat er een onderscheid in ‘persoonlijkheid’ tussen tuinslakken? Zijn er slakken die bij herhaald testen snel uit hun huisje komen, en slakken die bij herhaald testen veel langer verscholen blijven zitten in hun huisje? Of neem de opdracht ‘Wildplukken’: “Ben je in staat om je medeleerlingen een maaltijdsalade en een soepje voor te schotelen van zelf geplukt ‘onkruid’ in een straal van een kilometer rond school?”
Felix: “Leerlingen zijn heel enthousiast over de lessen. Ze vinden het fijn om zelf een keuze te kunnen maken in welke opdracht ze willen uitvoeren, en natuurlijk vinden ze het geweldig om zelf naar buiten te gaan.”
De lessen zijn ontwikkeld voor bovenbouwleerlingen van 3 vmbo, 4 havo en 4 vwo. Op dit moment wordt met behulp van subsidie uit het programma Impuls Open Leermateriaal het project uitgebreid naar de onderbouw: Veldwerk in de stad 2.0. “Samen met een aantal biologen, een ecoloog en een onderwijskundig bureau zijn we nu alle lessen tegen het licht aan het houden. We zijn bezig met nieuwe opdrachten, sommige lessen worden aangepast zodat ze ook geschikt zijn voor onderbouwleerlingen, maar we ontdekten ook dat er opdrachten tussen zitten die verbeterd kunnen worden.”
Als voorbeeld noemt Felix een lesopdracht met de pakkende titel ‘botanische graffiti’. “We ontdekten dat die opdracht nog beter kan. Bij die opdracht ontbreekt bijvoorbeeld welke leerdoelen je kunt bereiken en hoeveel tijd die opdracht kost.” Met de uitbreiding van het project naar de onderbouw is het wensenlijstje van Felix nog lang niet ten einde. “We willen het project nog uitbreiden naar andere vakken zoals Scheikunde en Aardrijkskunde. Denk bijvoorbeeld aan het nemen van watermonsters of aan bodemgesteldheid. Nitriet en nitraat zijn twee stikstofverbindingen die op dit moment een belangrijke rol spelen. Het project loopt tot het eind van het schooljaar, maar we zijn nog lang niet klaar. We hebben een enorm plan uitgezet!”
Verder lezen over natuur in de stad? Felix raadt het boek Stadsjungle van Ben Wilson van harte aan.
