In het project Bouwstenen Mens en Maatschappij ontwikkelen en implementeren docenten van 20 scholen in het voortgezet onderwijs bouwstenen met lesblokken. Deze bouwstenen zijn flexibel inzetbaar om het onderwijs in de mens- en maatschappijvakken betekenisvoller te maken voor leerlingen.
Dit project geeft een impuls aan de samenwerking tussen de vakken geschiedenis en aardrijkskunde. De burgerschapsvaardigheden zijn verbindend en democratische vorming staat centraal. Zodat leerlingen zich leren verhouden tot elkaar en de wereld. Daarnaast draagt dit project bij aan de verdere professionalisering van docenten in curriculumontwerp. Ook sluit het aan bij de ontwikkelrichtingen in het beroepsbeeld voor de leraar (Snoek et. al, 2017).
Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met Stichting Humanasium, een onafhankelijk landelijk platform voor de versterking en ontwikkeling van onderwijs in het domein Mens en Maatschappij. Een team van docentontwikkelaars van vijf scholen maken vier bouwstenen over de 20ste eeuw. Ze doen dit volgens een in de praktijk bewezen en prijswinnend innovatief concept. Uitdaging, onderzoekend leren, burgerschapsvaardigheden en kritisch denken staan daarin centraal. Een bouwsteen bevat 13 tot 18 lesblokken die verbonden zijn door een overkoepelende grote vraag, door een ‘uitdaging’. Deze blokken kunnen zowel apart bij of geschiedenis of aardrijkskunde worden ingezet om binnen deze vakken burgerschapsdoelen te bereiken, maar ook in een samenwerking tussen deze vakken.
Een bouwsteen bestaat uit een introlesblok, 5-10 lesblokken basiskennis en vaardigheden (5 gs en 5 ak), 5 onderzoeksopdrachten, 1 eindopdracht en 2 verdiepende lesblokken. In de bouwstenen worden de kennis en vaardigheden dus niet alleen aangeleerd en maar ook in een betekenisvolle context onderzocht en toegepast. Leerlingen leveren een concreet eindproduct op, wisselen uit en bespreken met elkaar na. We beginnen met een pilot waarin een ontwikkelkader, blauwdruk en een eerste bouwsteen wordt gemaakt. De implementatie van deze bouwsteen is onderdeel van de pilot.
Docenten van 10 scholen (5 die betrokken zijn geweest bij de ontwikkeling en 5 cocreatiescholen) gaan de bouwsteen het eerst gebruiken en co-creëren. De docenten gaan bij elkaar op lesbezoek of aan de slag met inzichten uit co-creatie. Ze wisselen plenair praktijkervaringen uit en bespreken de meerwaarde van de samenwerking tussen de vakken voor de betekenisvolheid van hun onderwijs voor leerlingen. De docentontwikkelaars verbeteren het leermateriaal op basis van de feedback en maken ondersteuningsmaterialen voor de implementatie op 10 andere scholen die niet bij de ontwikkeling of co-creatie betrokken zijn geweest. Ze delen tot slot hun leermateriaal, de ervaringen en opbrengst in bijvoorbeeld workshops van nascholingsdagen en vakcongressen. Zo kunnen ze docenten breed inspireren om hiermee te gaan experimenteren.
De pilot onderzoekt wat de meerwaarde is van samenwerking tussen de vakken geschiedenis en aardrijkskunde voor betekenisvol onderwijs. Denk hierbij aan welke ondersteuning nodig is, of hoe kerndoelen van geschiedenis en aardrijkskunde een logische plek krijgen in de chronologisch thematische opzet. Ook onderzoekt de pilot hoe de bouwstenen bijdragen aan de flexibiliteit en eigenaarschap van de docent. Vervolgens worden de drie andere bouwstenen gemaakt.
De vier bouwstenen vormen samen een basisprogramma voor leerjaar 3. Docenten hebben ruimte in dit jaarprogramma om de bouwstenen naar eigen hand te zetten en te koppelen aan andere (open of gesloten) leermaterialen. Dit kerndoeldekkende programma voor leerjaar 3 is een brug tussen onderbouw en bovenbouw en kan in plaats van en ook naast bestaande methodes geschiedenis, aardrijkskunde of M&M ingezet worden in leerjaar 3.
De stichting Humanasium zorgt voor de publicatie, distributie, het beheer en het onderhoud van de bouwstenen. De ambitie is om de bouwstenen afhankelijk van behoeftes en ontwikkelingen in het onderwijs verder door te ontwikkelen en uit te breiden. Ook wil de pilot het werken ermee duurzaam te borgen om zo het mens- en maatschappijonderwijs blijvend te versterken.
