Het gebruik van artificiële intelligentie (AI), en specifiek generatieve AI, geeft je als leraar de mogelijkheid om zelf eenvoudig leermateriaal te maken om te kunnen delen. Soms heb je als leraar echt wel een idee hoe leermateriaal beter, anders, diverser, of actueler kan. Maar om van ideeën tot concrete producten te komen, kost tijd. Generatieve AI kan een leraar hierbij helpen.
Uiteraard ben je als vakexpert zelf nog altijd aan zet om de kwaliteit te borgen. Je geeft met een prompt* je opdracht en de AI gaat voor je aan het werk. Maar bedenk je wel, AI is geen wondermiddel. Het kan fouten maken, herhaalt biases uit de data waarop het getraind is en kan ervoor zorgen dat je (te) afhankelijk wordt. Ga er dus bewust en verantwoord mee om! Hoe je er goed verantwoord mee om kunt gaan is te lezen in de handreiking van Kennisnet.
Barend Last en Marieke van Osch, deskundigen op het gebied van onderwijstechnologie, delen hun praktische tips om direct aan de slag te gaan met het maken van open leermateriaal dat je met collega’s kunt delen onder een Creative Commons (CC) licentie.
—
*Een prompt is een specifieke instructie, vraag of input die aan een kunstmatige intelligentie (AI) model wordt gegeven om een gewenste output te genereren. Het kan een zin, een stuk tekst, een afbeelding of zelfs een geluidsfragment zijn, afhankelijk van het type AI-model en de toepassing ervan.
Formuleer eerst duidelijke leerdoelen. Wat moeten je leerlingen aan het einde van je onderwijs kennen of kunnen? Dit helpt om gericht leermateriaal te maken dat je later kunt delen. Het leerdoel is onderdeel van je prompt aan een AI-tool om zo inhoudelijk richting te geven aan het te ontwikkelen materiaal.
“Een duidelijk leerdoel is de basis van goed leermateriaal. Het bepaalt de richting en focus van je les.”
~Marieke van Osch
Soms is een tekst behoorlijk complex, of mag het juist wel wat meer rijke taal bevatten. Met hulp van een AI-tool kun je een tekst snel om laten zetten naar een ander taalniveau. Zo speel je in op het niveau van een individuele leerling. Tools die dit kunnen zijn bijvoorbeeld ChatGPT, Copilot, Gemini of Perplexity.
“AI kan helpen om leermateriaal snel aan te passen op de behoefte van leerlingen”
~Barend Last
Gebruik AI-tools om functionele afbeeldingen te maken die je lesmateriaal visueel aantrekkelijker maken. Het voordeel van door AI gegenereerde afbeeldingen is dat er geen auteursrecht op rust. Dat het wenselijk is om te vermelden dat een afbeelding met AI is gemaakt staat in de AI Act omschreven. Het nadeel is dat het soms behoorlijk wat prompt-tijd (en ook energie) kost om een goede afbeelding te genereren. Houd er rekening mee dat sommige AI-tools regels hebben om afbeeldingen juist diverser te maken en dat het creëren van sommige afbeeldingen tegen de regels in gaat. Bij dit laatste krijg je een melding. AI-tools die dit kunnen zijn bijvoorbeeld DALL-E (in Copilot), Midjourney. Het nadeel van deze tools is wel dat de door AI gegenereerde afbeeldingen vaak erg op elkaar lijken. Een alternatief kan zijn dat er gezocht wordt in databases met beschikbaar open beeldmateriaal. Een overzicht met open materiaal is hier te vinden.
“Visuele leermiddelen kunnen complexiteit verminderen en begrip vergroten. Gebruik AI om relevante en duidelijke afbeeldingen te genereren.”
~Marieke van Osch
Gebruik AI om interactieve elementen te creëren die leerlingen actief betrekken. Met tools kun je interactieve content creëren zoals quizzen en interactieve video’s. Ook in de veelgebruikte tool LessonUp zit AI ingebouwd zodat er content voor je gemaakt kan worden die gebaseerd is op de instructie in je onderwijs. Tools die dit kunnen zijn Quizlet, LessonUp* en H5P, hier zit AI in ingebouwd.
—
*Let op: voor het werken met LessonUp is wel een LessonUp-account vereist. De content is open, maar het platform niet.
“Interactieve elementen zoals quizzen en simulaties kunnen het leerproces dynamischer en effectiever maken.”
~Barend Last
Gebruik AI om rubrics te genereren die objectief en consistent zijn. Houd er rekening mee dat de manieren waarop je vroeger beoordeelde of een leerling de stof had geleerd, nu soms niet meer werken omdat de leerling ook AI inzet om huiswerk te maken. Laat de AI in zo’n geval ook met je meedenken hoe hier goed mee omgegaan kan worden.
“Een goede rubric maakt duidelijk welke criteria belangrijk zijn en hoe de prestatie wordt beoordeeld.”
~Marieke van Osch
In veel gebruikte educatieve software zit reeds AI ingebouwd om bijvoorbeeld inzicht te krijgen in het leerproces van de leerling. Ook zie je hoe de leerling ten opzichte van het vorige resultaat is gegroeid. Bij eigen gemaakt open leermateriaal is het ook nodig om goed inzicht te krijgen in de voortgang. Laat de generatieve AI formatieve evaluaties ontwikkelen die jou helpt om inzicht te krijgen in de voortgang van het leerproces. Deel deze instrumenten met collega’s en moedig hen aan om feedback te geven en verbeteringen aan te brengen.
“Formatieve evaluatie helpt om inzicht te krijgen in het leerproces en zo gepast bij te sturen.”
~Barend Last
Laat de leerlingen niet alleen maar individueel met het leermateriaal werken, samenwerking stimuleert diepgaand leren ook. Samenwerken aan het schrijven van prompts kan bijvoorbeeld helpen leerlingen digitale geletterdheid bij te brengen. En weet je het zelf soms niet, ontdek het dan samen met de leerling.
“Samenwerking bevordert diepgaand leren en kritische denkvaardigheden. Gebruik AI om samenwerkingsopdrachten te ondersteunen.”
~Marieke van Osch
Een AI-tool is vooral goed in genereren. Het genereren gebeurt op basis van de input, de prompt. Net zoals een leerling duidelijke instructies nodig heeft om tot leren te komen, heeft de AI duidelijke instructies en context nodig om goed te kunnen genereren. Maak je prompts rijk, experimenteer, geef de AI verdiepende prompts/instructie als het nog niet helemaal goed gaat en af en toe een compliment (ja dat werkt!). Het zijn net mensen (maar niet heus)…
“Duidelijke instructies en aanpassing op de context zijn cruciaal voor het effectief gebruik van AI-tools in het onderwijs.”
~Barend Last
Upload je lesmateriaal naar open educatieve platforms zoals Wikiwijs. Zorg ervoor dat je een duidelijke CC-licentie gebruikt, bijvoorbeeld CC-BY of CC-BY-SA. Het is compleet legaal om het werk dat je met generatieve AI maakt open te delen. Het helpt nog meer om andere leraren ook te ondersteunen in het leren met AI als je ook deelt welke AI-tool je hebt gebruikt (inclusief versie) en welke prompt je hebt gebruikt.
“Onderwijs is een continu verbeteringsproces. Deel je materialen zodat anderen ervan kunnen profiteren en je feedback kunt krijgen.”
~Marieke van Osch
Gebruik feedback van collega’s en leerlingen om je materiaal te verbeteren. AI-tools kunnen helpen bij het analyseren van deze feedback. Deel verbeterde versies van je materiaal en moedig anderen aan hetzelfde te doen. Samen maken we het onderwijs mooier en opener.
“Evalueer regelmatig en gebruik AI om inzichten te verkrijgen die je leermateriaal verder verbeteren.”
~Barend Last
Door deze tips van Barend Last en Marieke van Osch toe te passen, kun je vandaag al aan de slag met het maken van open leermateriaal dat je morgen kunt gebruiken en delen. Let bij de inzet van AI-tools goed op wat er met je data gebeurt, bij veel gratis accounts wordt jouw data/input/prompt gebruikt om de tool weer van te laten leren. Dit kun je alleen afschermen als je kiest voor een betaald account bij veel van de AI-tools. Wees je hier bewust van.
