Het gebruik van artificiële intelligentie* (AI), en specifiek generatieve AI, geeft je als leraar de mogelijkheid om snel leermateriaal te ontwikkelen om te kunnen gebruiken en delen. AI kan leraren helpen om relatief vlug van ideeën tot concrete producten te komen. Je geeft met een prompt** je opdracht en de AI gaat voor je aan het werk. Een prompt is een specifieke instructie, vraag of input die aan een AI-model wordt gegeven om een gewenste output te genereren.
Bedenk wel: AI is geen wondermiddel. Het moet worden gezien als hulpmiddel, met sterke punten maar ook zwakheden en aandachtspunten. Het is belangrijk deze te kennen om AI bewust en verantwoord in te zetten bij het ontwikkelen van leermateriaal.
Een van de aandachtspunten van het leermateriaal dat met AI wordt gegenereerd fouten bevat. Daarnaast is bekend dat AI-toepassingen vooroordelen (biases) herhaalt uit de data waarop het getraind is. De leraar is en blijft de vakexpert en staat aan de lat om de kwaliteit te borgen. Het is belangrijk om altijd te controleren wat door een AI-tool is gegenereerd en of dat overeenkomt met de theorie en past binnen het leerdoel dat je nastreeft.
Barend Last en Marieke van Osch, deskundigen op het gebied van onderwijstechnologie, delen hun praktische tips om te verkennen hoe je generatieve AI kan inzetten bij het maken van open leermateriaal dat je met collega’s kunt delen onder een Creative Commons (CC) licentie.
—
* Wil je meer leren over AI? Lees dan een van de diverse uitlegartikelen binnen de handreiking AI voor scholen van Kennisnet, of lees informatie van het Nationaal Onderwijslab AI (NOLAI).
**Een prompt is een specifieke instructie, vraag of input die aan een kunstmatige intelligentie (AI) model wordt gegeven om een gewenste output te genereren. Het kan een zin, een stuk tekst, een afbeelding of zelfs een geluidsfragment zijn, afhankelijk van het type AI-model en de toepassing ervan.
Formuleer eerst duidelijke leerdoelen. Wat moeten je leerlingen aan het einde van je onderwijs kennen of kunnen? Dit helpt om gericht leermateriaal te maken dat je later kunt delen. Bij de inzet van AI om lesmateriaal te genereren, blijft het van belang dat je de juiste afstemming zoekt tussen de leerdoelen, de leeractiviteiten en de toetsing.
Het leerdoel is onderdeel van je prompt aan een AI-tool om zo inhoudelijk richting te geven aan het te ontwikkelen materiaal.
“Een duidelijk leerdoel is de basis van goed leermateriaal. Het bepaalt de richting en focus van je les.”
~Marieke van Osch
Soms is een tekst behoorlijk complex, of mag het juist wel wat meer rijke taal bevatten. Met hulp van een AI-tool kun je een tekst snel om laten zetten naar een ander taalniveau. Zo speel je in op het niveau van een individuele leerling. Tools die dit kunnen zijn bijvoorbeeld ChatGPT, Copilot, Gemini of Perplexity. Controleer na het gebruik wel altijd of de strekking van de teksten gelijk is.
“AI kan helpen om leermateriaal snel aan te passen op de behoefte van leerlingen”
~Barend Last
Gebruik AI-tools om functionele afbeeldingen te maken die je lesmateriaal visueel aantrekkelijker maken. AI-tools die dit kunnen zijn bijvoorbeeld DALL-E (in Copilot), Midjourney. Zorg er wel voor dat je meldt dat een afbeelding met AI is gemaakt. Dit is een van de eisen uit de nieuwe AI Act. Als je aan de slag wil met beeldcreatie, houd dan rekening met de volgende aandachtspunten:
Een alternatief voor AI gegenereerde afbeeldingen is het zoeken naar beeldmateriaal in databases met beschikbaar open beeldmateriaal. Een overzicht met open materiaal is hier te vinden.
“Visuele leermiddelen kunnen complexiteit verminderen en begrip vergroten. Gebruik AI om relevante en duidelijke afbeeldingen te genereren.”
~Marieke van Osch
Gebruik AI om interactieve elementen te creëren die leerlingen actief betrekken. Met tools kun je interactieve content creëren zoals quizzen en interactieve video’s. Ook in de veelgebruikte tool LessonUp zit AI ingebouwd zodat er content voor je gemaakt kan worden die gebaseerd is op de instructie in je onderwijs. Tools die dit kunnen zijn Quizlet, LessonUp* en H5P, hier zit AI in ingebouwd.
—
*Let op: voor het werken met LessonUp is wel een LessonUp-account vereist. De content is open, maar het platform niet.
“Interactieve elementen zoals quizzen en simulaties kunnen het leerproces dynamischer en effectiever maken.”
~Barend Last
Gebruik AI om je te ondersteunen bij het maken van rubrics die objectief en consistent zijn. Houd er rekening mee dat de manieren waarop je vroeger beoordeelde of een leerling de stof had geleerd, nu soms niet meer werken omdat de leerling ook AI inzet om huiswerk te maken. Om dit te ondervangen kan je meer aandacht besteden aan het proces hoe een leerling tot een bepaald eindresultaat is gekomen. Welke bronnen heeft de leerling gebruikt? Heeft de leerling ook AI-tools gebruikt, en zo ja, hoe is de leerling omgesprongen met de output? Voer het gesprek of laat een leerling op deze vragen reflecteren in een presentatie.
“Een goede rubric maakt duidelijk welke criteria belangrijk zijn en hoe de prestatie wordt beoordeeld.”
~Marieke van Osch
In sommige educatieve software zit reeds AI ingebouwd om bijvoorbeeld inzicht te krijgen in het leerproces van de leerling. Ook zie je hoe de leerling ten opzichte van het vorige resultaat is gegroeid. Bij eigen gemaakt open leermateriaal is het ook nodig om goed inzicht te krijgen in de voortgang. Laat de generatieve AI formatieve evaluaties ontwikkelen die jou helpt om inzicht te krijgen in de voortgang van het leerproces. Deel deze instrumenten met collega’s en moedig hen aan om feedback te geven en verbeteringen aan te brengen.
“Formatieve evaluatie helpt om inzicht te krijgen in het leerproces en zo gepast bij te sturen.”
~Barend Last
Laat de leerlingen niet alleen maar individueel met het leermateriaal werken, samenwerking stimuleert diepgaand leren ook. Samenwerken aan het schrijven van prompts kan bijvoorbeeld helpen leerlingen digitale geletterdheid bij te brengen. En weet je het zelf soms niet, ontdek het dan samen met de leerling.
“Samenwerking bevordert diepgaand leren en kritische denkvaardigheden. Gebruik AI om samenwerkingsopdrachten te ondersteunen.”
~Marieke van Osch
Een AI-tool kan snel en veel content genereren, maar dat raakt lang niet altijd de kern waar je naar zoekt. Het is daarom belangrijk om de AI-tool te voorzien van een goede prompt. Vergelijk het met lesgeven: zoals een leerling duidelijke instructies nodig heeft om tot leren te komen, heeft de AI-tool duidelijke instructies en context nodig om goed te kunnen genereren. Maak je prompts rijk, experimenteer, geef de AI verdiepende prompts/instructie als het nog niet helemaal goed gaat en af en toe een compliment (ja dat werkt!). Wil je meer leren over prompting? Kijk dan eens naar deze video!
“Duidelijke instructies en aanpassing op de context zijn cruciaal voor het effectief gebruik van AI-tools in het onderwijs.”
~Barend Last
Upload je lesmateriaal naar open educatieve platforms zoals Wikiwijs. Zorg ervoor dat je een duidelijke CC-licentie gebruikt, bijvoorbeeld CC-BY of CC-BY-SA. Het is toegestaan om het werk dat je met generatieve AI maakt open te delen, maar houd altijd oog voor de kwaliteit. Toets het materiaal bijvoorbeeld aan het IOL kwaliteitsmodel.
Door de manier waarop je leermateriaal met AI hebt gegenereerd met andere leraren te delen, versterk je het collectief leren over de mogelijkheden en ongelijkheden van AI. Vermeld bij het delen welke AI-tool je hebt gebruikt (inclusief versie), welke prompt je hebt gebruikt, tot welke resultaten dit leidde en hoe je de kwaliteit hebt aangescherpt.
“Onderwijs is een continu verbeteringsproces. Deel je materialen zodat anderen ervan kunnen profiteren en je feedback kunt krijgen.”
~Marieke van Osch
Gebruik feedback van collega’s en leerlingen om je materiaal te verbeteren. Bespreek op school hoe je het toepassen van AI bij het maken van leermateriaal hebt ervaren: wat ging er goed? Op welke manier was de technologie ondersteunend? Waar stelde de output teleur? Voor welke valkuilen of missers wil je collega’s behoeden?
“Evalueer regelmatig en gebruik AI om inzichten te verkrijgen die je leermateriaal verder verbeteren.”
~Barend Last
Met deze tips kan je beproeven welke kansen AI voor jou biedt bij het maken van lesmateriaal. We zijn benieuwd naar je successen en mislukkingen. AI is een nieuwe technologie die nog in de kinderschoenen staat bij de toepassing in het onderwijs. Door ervaringen met elkaar te delen, kunnen we beetje bij beetje ontdekken waar we AI wel en niet kunnen inzetten.
Ben je benieuwd naar ervaringen van anderen? In het artikel AI in Pilots van Impuls Open Leermateriaal vertellen enkele pilotscholen over hun ervaringen met AI. Zij raden aan om te experimenteren, daar de tijd voor te nemen, om kritisch te kijken naar de resultaten, en daar van te leren. Want (zeggen zij): AI kan de auteur helpen, maar niet vervangen.
Wil je meer leren over AI en hoe je het op een verantwoorde manier inzet? Lees de handreiking van Kennisnet.
